Zor Cocuk

(Gizlilik amacli isimler ve yaşlar değistirilmistir)

Eger bir cocugun en küçük seyler için bile “patladigini”(zorlandigini) gorduyseniz—mesela yanlis renkli bir bardakta su verilmesi ya da aniden planlarin degismesi gibi—yalniz degilsiniz. Dr. Ross Greene’in ‘Zor Cocuk’ kitabı, bu cocuklari, sürekli çatışmalar, ceza ya da iktidar kavgaları olmadan anlamak ve desteklemek icin merhametli ve pratik bir yol sunuyor.

Kitabin temelinde, cocuklarin “kötü” davrandigini iddia etmenin yanlis oldugu vurgulaniyor. Greene’in ana mesajı basit ama güçlü: “Cocuklar yapabilseler yaparlar.” Yani bir cocuk sakin, esnek ya da uygun bir sekilde tepki verebiliyorsa, yapar. Patlayan ve ebeveyenleri zorlayan davranislar, sirf karsi cikmak icin ya da manipülasyonla ilgili degildir. Bunlar daha cok yetersiz becerilerle ilgilidir; özellikle, hayal kirikligi toleransi, esneklik ve problem çözme becerilerinde yeterli gelismemis cocuklar zorlayici olabilir.

Cocuklari “Zor” Yapan Sey Nedir?

Zor cocuklar sadece öfke nöbetleri geçirmezler—çoğu zaman, günlük durumlara çok sert ve tahmin edilemez tepkiler verirler. Bu tepkiler, genellikle orantısız görünür ve anne babalari, öğretmenleri ve hatta terapistleri hayal kırıklığına uğratıp yorar.

Örneğin 9 yasindaki Maya’yi ele alalim. Ailesi, ona yemek vakti geldigi için oyun oynamayı bırakmasi söylediginde her defasında bağırıp kapilari çarparak tepki veriyordu. Ceza vermek işe yaramadı. Ödüller işe yaramadı. Ama Dr. Greene’in yaklasimiyla, Maya’nin “kötü” davranmadığı ortaya çıktı—basitçe geçişler konusunda kendini bunalmış hissettiği için böyle davranıyordu. Bu konu uzerinde calismalar yapip, onun bu gecis sureci kabul esnekligi becerilerini geilstirdigimiz de artik onu “Zor” yapan ofkeden de kurtulmus oldu.

İsbirlikçi ve Proaktif Çözümler (CPS) Modeli

Geleneksel disiplin yerine (ceza, sonuc, bir seyleri elinden almak), Dr. Greene İsbirlikçi ve Proaktif Çözümler (CPS) sunuyor. Burada ki ana fikir, çocukla birlikte sorun çözmek. Ancak kucuk bir ayrinti, sorunu onun için ya da ona ragmen değil cozmuyoruz. Bu tamamen empati, iletişim ve işbirliği uzerine kurulmus bir model.

Üç temel adım var:

1. Empati Adımı – Dinlemeye başla. Açık uclu sorular sorarak çocuğunun neyin zorlandığını anlamaya çalış. Örneğin, “İpad’ı kapatman gerektiğinde çok sinirlendin. Neler oluyor?”

2. Sorunu Tanımla – Sen de, yetişkin olarak kendi kaygılarını paylaş. “Okul için yeterince uyuman gerekiyor, yoksa yorgun olursun.”

3. Davet Adımı – İkinci adımda beraber bir çözüm geliştirin. Bu bazen aileler tarafindan boyun eğmek gibi goruluyor ama mesele tamamen beceri ve güven inşa etmekle ilgili.

Bir annenin, bana anlattığı 11 yaşındaki oğluyla ilgili bir örnek uzerinden gidelim. Oğlunun her hafta ödev yapmakta zorlandigini soyledi. CPS uygulamaya başladıktan sonra, neden bu kadar zor olduğunu sorduk. Meğerse, talimatları anlamıyormuş ama sormaktan utandığı için yardım da istemiyormuş. Birlikte hem anneyi hem cocugu tatmin edicek cozum buldugumuzda, ofke patlamalari ve zor diye tabir edilen bir cok davranisin azaldigina sahit olduk.

Bu Yaklaşım Neden Önemli?

Geleneksel disiplin, genellikle uyumu hedefler. Ama zor cocuklar için, bu genellikle daha fazla çatışma ve utanma anlamına gelir. CPS, davranışların sebep olduğu sorunları çözmeye odaklanır, bu da yalnızca patlamaları azaltmakla kalmaz, aynı zamanda cocukların özgüven ve duygusal düzenleme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Ayrıca bağ kurmayı teşvik eder. Bir çocuk duyulup sürece dahil edildiğinde kendini güvende hisseder ve daha az patlar.

Son Düsünceler

Zor Cocuk, sadece “zor” çocukları olan anne babalar için bir kitap değildir. Bu, yetişkinlerin cezalandırmadan, işbirliğine dayalı bir yaklaşım benimsemelerini sağlayan merhametli bir rehberdir. İster bir anne baba, ister öğretmen ya da terapist olun, Dr. Greene’in mesajı, her patlamanın arkasında yardım bekleyen bir çocuk olduğuna dair nazik bir hatırlatmadır.

Dr. Greene’in dediği gibi, “Ceza seni rahatlatabilir. Davranışı bir süre durdurabilir. Ama çocukların eksik olduğu becerileri öğretmez.” Ve asıl mesele de budur—çocuklarımıza sadece nasıl davranacaklarını değil, nasıl büyüyeceklerini ve donanimli becerilere sahip olmayi öğretmek ebeveynlerin asil isidir.

Ek Kaynak

Cocugunuzun hangi becerilerde eksik olduğunu daha iyi anlamak ve belirlemek için Dr. Greene’nin Beceriler ve Çözülmemiş Problemler Değerlendirmesi (ASUP 2024) formunu kullanabilirsiniz. Bu araç, ebeveynlerin çocuklarının zorlandığı alanları tespit etmelerine yardımcı olur, böylece daha etkili problem çözme stratejileri geliştirilir. Değerlendirmeyi buradan erişebilirsiniz:

ASUP 2024 Değerlendirmesi